رنگ و بوی ماه روزه در دارالعباده/از «چراغ ملاکاظم» تا «روضه قنبر»

ماه رمضان در یزد روزها قبل از آغاز ماه مبارک تا روز عیدفطر سرشار از رسم و رسوم کهن است که برخی از آنها باشکوه و تماشایی و قدمتی به اندازه پیدایش اسلام در ایران دارد.

از مراسم استقبال از ماه رمضان که از آن به‌عنوان «کلوخ اندازون» یاد می‌کنند تا مراسم الوداع که سنتی‌ترین و زیباترین شکل آن در ندوشن برگزار می‌شود تا مراسم ویژه شب‌های قدر، روز عید فطر، ولادت امام حسن(ع)، شهادت حضرت علی(ع) و روز ۲۷ رمضان و.. . دنیا دنیا خاطره، آداب و زیبایی به همراه دارد.

زیبایی‌های رمضان در یزد روزه در گرمای ۴۲ درجه را دلنشین می‌کند

خواب و خوراک، افطار و سحر، وقت‌شناسی و هر آنچه مربوط به ماه مبارک رمضان است، در یزد با حکمت و سنتی قدیمی همراه است و همین زیبایی‌ها رمضان یزد را حتی در گرمای ۴۲ درجه دلنشین کرده است.

یکی از آیین هایی که از گذشته‌های دور نه تنها در یزد بلکه در بسیاری دیگر از شهرهای کشور وجود داشته، رسم زیبای «کلوخ اندازون» است.

صدیقه رمضانخانی، یکی از محققان برجسته فرهنگ عامه در استان یزد در مورد این رسم می‌گوید: کلوخ‌اندازون یزد در آخرین روزهای ماه شعبان برگزار می‌شود و پس از آنکه خانه همانند روزهای استقبال از عید نوروز با توجه ویژه به قرآن‌ها، جانمازها، عباها و چادرنمازها تمیز و زیبا و آراسته شد، آخرین روز ماه شعبان را به دل طبیعت می‌رفتند.

شولی غذای مرسوم روز کلوخ اندازون

وی ادامه می‌دهد: از آنجا که رمضان در فرهنگ عامه به ماه امساک از خوردن و آشامیدن شناخته شده، در این روز مردم از هر آنچه که میل داشته باشند، می‌خورند و در کنار خوراک‌های ویژه این روز که یکی از متداول‌ترین آنها آش شولی است، از خوراکی‌های دیگری نظیر آش رشته، آش خمیر، آش کشک، حلوای برنج یا همان شله‌زرد، فالوده یزدی، چهار مغز و دیگر خوراکی‌ها بسته به فصل استفاده می‌کنند.

رمضانخانی پایان روز کلوخ‌اندازون را روزی خاطره‌انگیز می‌داند که مردم آن را با پرتاب کلوخ‌های کوچک به سمت یکدیگر با هدف ایجاد شادی و نشاط و بازی به پایان می‌رسانند.

خوابیدن و بیدار شدن در رمضان یزد هم آیین خاص خود را دارد گرچه امروز به دلیل سبک زندگی مردم این شیوه‌ها تقریبا در تمام کشور یکپارچه شده اما خانواده‌های سنتی هنوز سبک و سیاق خاص خود را دارند به‌ویژه زمانی که ماه رمضان با فصل گرم سال مصادف می‌شود.

تغییر سبک زندگی مردم یزد قدیم در ایام ماه مبارک رمضان

در گذشته در چنین ایامی از آنجا که گرمای هوا در روز بسیار زیاد بود، مردم اغلب امور خود را عصرها تا افطار و حتی شب انجام می‌دادند و روزها برای اینکه بتوانند روزه را به پایان برسانند، بیشتر در منزل و در اتاق زیربادگیر به استراحت می‌پرداختند و حتی پخت نان روزها قبل از ماه رمضان آغاز می‌شد و مردم برای چند روزی نان ذخیره می‌کردند و پخت نان در بقیه روزها از زمان سحر آغاز می‌شد.

اما بیدار شدن به وقت سحر و وقت‌شناسی شرعی در زمان سحر و افطار نیز در یزد حال و هوای خاص خود را داشت.

آن روزها که نه از ساعت و تلویزیون خبری بود نه از بلندگوهای مساجد، مردم برای بیدار شدن در سحرهای ماه رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر، از ستارگان استفاده می‌کردند که این کار در یزد با آداب و رسوم خاصی انجام می‌شد.

چراغ روشن «ملا کاظم» در سحرهای رمضان در مسجد جامع کبیر یزد....